Bakıldığında, dünyada nüfus artışına bağlı olarak; gıda ürünlerinin beslenme ihtiyacını karşılamadaki alternatifsizliği, gıdaların uzun süre dayanmaları için işlenmeleri, tüketicinin önüne gıdaların üretimden doğrudan yada pazarlama kanallarından geçerek gelmesi, ticarette uluslararası bir meta haline dönüşmesi, gıda güvenliğinin gelişimi, ilaç, sanayi girdisi olarak kullanımı gıda sektörünün stratejik önemini günbegün arttırmaktadır.
Ayrıca gıdaya hammadde sağlaması açısından tarımsal üretim de üzerinde önemle durulması gereken sektördür. Zira geçmişe baktığımızda tarımsal üretim, açlık ve yokluk kaygısıyla elde tutulması zorunlu unsur olarak karşımıza çıkarken, günümüzde hammadde olarak sanayide kullanılan girdi haline dönüşmüş; gıda sanayii, paketleme, depolama, pazarlama vb. gibi alt tanımlarıyla tarımın temel belirleyicisi haline gelmiştir. Böylelikle tarımsal üretim ve gıda başlı başına bir değer ifadesi olmayı aşmış, işlenerek katma değeri yükseltilen ve uluslararası ticarette değeri olan bir unsur haline ulaştırmıştır.
Dünya işlenmiş gıda ürünlerinin ekonomik değeri yaklaşık 4 trilyon dolardır. Ülkemiz içinse sadece gıda ve içecek sanayi üretim değeri 90 milyar Türk Lirasının üzerinde ve 62 milyar dolarlık tarımsal hasıla ile ülkemiz dünyada 7. Avrupa’da ise ilk sırada yer almaktadır.
Ülkemizde gıda sektörü gerek büyüklük gerekse teknoloji açısından zaman içinde çok büyük bir yol almıştır. Bunun önemli bir göstergesi de ihraç ettiğimiz gıda ürünleridir. Zira tarımsal hammadde ihraç eden bir ülke konumundan işlenmiş gıda ürünlerine doğru önemli bir geçiş yaşanmaktadır. Bu nedenle 18 milyar dolara ulaşan tarım ve gıda ürünleri ihracatımızın yaklaşık 11 milyar doları sadece gıda ürünleri oluşturmaktadır. Bu rakamın 10 yıl önce 2,6 milyar dolar olduğu göz önüne alınırsa sektördeki gelişme açıkça görülecektir.
İzmir’e gelecek olursak;
Tarih boyunca çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmış İzmir her daim hareketli bir ticaret merkezi olmuştur. 16. yüzyıl başlarında batılı tüccarların Batı Anadolu tarım ürünleri için transit liman olarak İzmir’i seçmeye başlamasıyla şehir, iç bölgelerde üretilen tütün, pamuk, incir ve üzüm gibi tarımsal malların dış satım limanı konumuna gelmiştir. Tabii başta pamuk olmak üzere afyon, kuru üzüm, kuru incir gibi tarımsal ürünlerin ihracatının önem kazanmaya başlaması da Ege Bölgesinde bir canlanma ve ekonomik refah seviyesinde de bir artış yaşanmıştır. Dolayısıyla verimli topraklarda üretilen tarım ürünlerine olan talep artmış 18. ve 19. yüzyıllarda İzmir Doğu Akdeniz’in en önemli liman kenti haline gelmiştir.
Bunların yanı sıra İzmir; verimli toprak yapısı, zengin fauna ve florasıyla, dört mevsimin aynı anda yaşandığı, hemen hemen her türlü ürünün yetiştirilebildiği polikültür tarım yapmaya müsait bir yer olması nedeniyle başta hayvancılık olmak üzere, tarım sektörünün bir çok alanında öncü ve lider konumundadır.
Kaliteli ürüne önem veren ihracatçısı, hastalıksız ve ilaç kalıntısız üretim yapan bilinçli çiftçisi, uzun yıllardır bu toprağın üreticileri tarafından üretilen geleneksel tarım ürünleri ile İzmir, bölgenin ve Türkiye’nin en önemli ihracatçı illeri arasında ciddi bir yere sahip olmuştur.
Bu bağlamda İzmir’in tarımsal ürün deseninin çok çeşitli olması da her türlü gıda sanayinin gelişmesinin önünü açmıştır. Zira üretimden tüketime ulaşan zincirde en büyük sorun zamandır ve bunun çözümü de tarım ürünlerini işleyerek tüketime hazır, katma değeri yüksek gıda ürünleri üretmektir. İzmir bu noktada gerek ürün çeşitliliği gerekse her mevsim ürün yetiştirebilmesinin avantajını; ürettiği ürünleri işleyerek, tarımı gıda sanayisine entegre etmiştir. Geçmişte kurutma ile başlayan bu süreç bu gün dondurulmuş ürünlerden konserveye, süt ve süt ürünlerinden zeytinyağına kadar birçok ürünle her geçen gün büyümektedir ve başta İzmir olmak üzere bu sektörün lideri Ege Bölgesidir.
Ayrıca hava, kara ve özellikle deniz, taşımacılığı bakımından elverişli imkânlarının ihracata yönelik tarım ürünlerinin dış pazara sunulmasında önemli olması, coğrafi konum ve ürün çeşitliliği, hammaddeye ulaşım kolaylığı, organik ve iyi tarım gibi alternatif üretim, nitelikli eleman varlığı, tarım ürünlerinin farklı amaçlarla işlenmesinde uzmanlaşma gibi birçok konu İzmir’in bu yöndeki ilerleyişini destekler vaziyettedir.
Rakamlarla gıda sektörüne bakacak olursak da; İzmir’de faaliyette bulunan gıda işletmeleri Türkiye genelinin %5,7’sini istihdamın ise %8,9’unu oluşturduğunu görürüz. Türkiye'nin en önemli tarımsal üretim ve ihraç merkezlerinden birisi olan Ege Bölgesi, yıllık 3,8 milyar dolarlık tarımsal ürün ihracatı yapmakta ve Türkiye’nin tarım ürünleri ihracatının %21’ini gerçekleştirmektedir. İzmir ise, Ege Bölgesi’nden yapılan tarım ürünleri ihracatının yaklaşık yüzde 65’ini gerçekleştirmektedir. Yani 2014 yılında 2.5 milyar dolarlık tarımsal ürün ve gıda ihracatı ilimiz İzmir’den yapılmıştır.
Konuyla alakalı İzmir’den yapılan tarımsal ihracatta ilk sırayı Türkiye'nin geleneksel ihraç ürünleri olan kuru üzüm ve kuru incir almaktadır. Üretiminde dünyada ilk sırada yer aldığımız çekirdeksiz kuru üzüm ve kuru incir üretiminin tamamına yakını Ege Bölgesinde gerçekleşirken, sadece bu iki üründen elde edilen ihracat geliri 800 milyon dolara yakındır.
İşlenmiş ürün olarak ihraç edilen ürünlere bakıldığında ise;domates salçası, kurutulmuş sebzeler, dondurulmuş meyveler, turşular, çeşitli sebze konserveleri, salamura yaprak, yaprak sarma, ayçiçeği yağı, haşhaş tohumu, mısırözü yağı, pirinçten mamul ürünler, buğday unu, defneyaprağı, kekik, zeytin ve zeytinyağının yer aldığı görülmektedir. Bölgemizde üretilen sofralık zeytin ve zeytinyağı üretiminde kullanılan yüksek teknoloji sayesinde üretilen kaliteli zeytin ve zeytinyağına talep ise artarak devam etmektedir.
Tabi özellikle süt ve süt ürünleri sektörü İzmir ekonomisinin önemli üretim dallarından biridir. Yılda 1,4 milyon tonu aşan süt üretimi ile ülkemizin en fazla süt üreten ili olan İzmir; ürettiği sütün büyük kısmını sanayisinde değerlendirmesi ile de lider konumdadır. Öyle ki, Türkiye genelinde üretilen sütün % 50’si süt işleme tesislerine satılırken bu oran İzmir’de %80’lere ulaşmaktadır.
Gıda Denetim Çalışmaları
İzmir gerek ürün çeşitliliği ile gerekse gıda sanayindeki mevcut durumu ve potansiyeli ile bir Gıda Merkezi olma yolunda emin adımlarla ilerlerken; Bakanlığımız da böylesi önemli bir sektörü çok daha ayrı bir önemle ele almakta, çok daha özel bir değerlendirmeye tabi tutmaktadır.
2014 yılı içinde toplam 41.602 adet gıda ve yem üretim ile satış yerleri denetimi yapılmıştır. 2014 yılında gıda işletmelerine 14432, yem işletmelerine 82 Kayıt Belgesi, yem işletmelerine 47 onay belgesi ve gıda işletmelerine 70 şartlı onay/onay belgesi düzenlenmiş olup, toplamda kayıt belgesine sahip gıda işletme sayısı 37320, şartlı onay/onay belgesine sahip gıda işletme sayısı da 412 ve kayıtlı yem işletme sayısı 496, onaylı yem işletme sayısı 131’e ulaşmıştır.
Bununla birlikte gerek kurum personeline gerekse sektöre yönelik farklı konularda eğitimler düzenlenmektedir. Gıda Güvenliği ve Gıda hijyeni, Gıda mevzuatı kapsamında farklı sektörlere yönelik eğitimler geçtiğimiz yıl içerisinde Müdürlüğümüz tarafından düzenlenmiştir.
5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu kapsamında yapılan kontrol ve denetimler rutin, Alo 174 Gıda Hattı, şikayet kapsamında olup işletmelerin denetim sıklığı risk esasına dayanmaktadır. Bununla birlikte başta onay kapsamında faaliyet gösteren hayvansal ürün üreten et ve süt işletmeleri olmak üzere, hazır yemek fabrikaları, alkollü alkolsüz içki üreticileri, taze meyve ve sebze paketleyicileri, bal, kuru meyve işleme ve paketleme işletmeleri ile takviye edici gıda paketleme tesisleri HACCP (Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktası) Sistem Tetkikleri yapılarak işletmelerin Gıda Güvenliği sistemleri de kontrol edilmektedir. Yapılan gıda güvenliği sistem kontrolleri ile İzmir İlinde faaliyet gösteren işletmelerin profesyonel çalışmaları yönünde teşvik edilmekte ve uluslararası gıda sektöründe yer almalarında destek olunmaktadır.
Ülkemiz gıda ihracatında önemli payı olan İzmir büyük fuar organizasyonlarının merkezi olma yolunda ilerlemektedir. Geçtiğimiz yıl düzenlenen “FOODEX Gıda ve Gıda Teknolojileri Fuarı”, Turk –Arap İşadamları tarafından organize edilen “II. Gıda ve Gıda Teknolojileri Fuarı” na yurt içi ve yurt dışından yoğun katılım gerçekleşmiştir.
